سبدگردانی چیست؟ راهنمای کامل مدیریت پرتفوی

سرمایه‌گذاری در بازارهای مالی به دو صورت مستقیم و غیرمستقیم امکان‌پذیر است. افراد پرمشغله یا تازه‌کار از روش‌های غیرمستقیم مانند سبدگردانی استفاده می‌کنند.

در این مقاله از سایت سرمایه گذاری ارز دیجیتال بینوست، صفر تا صد سبدگردانی را با هم بررسی خواهیم کرد.

تعریف پرتفوی یا سبد سرمایه گذاری

قبل از تعریف سبدگردانی نیاز است واژه سبد، پرتفوی یا پرتفولیو (Portfolio) را در بازارهای مالی تعریف کنیم. در دیکشنری Cambridge، پرتفولیو این‌گونه تعریف شده است:

مجموعه‌ای از سهام شرکت و سایر سرمایه‌گذاری‌ها که متعلق به شخص یا سازمان خاصی است.

برای مثال، شما در سرمایه‌گذاری بورس و خرید سهام شرکت، یک پرتفوی تشکیل می‌دهید. این سبد می‌تواند سبدی متنوع یا غیرمتنوع باشد. هرچقدر تنوع سبد شما بالا باشد، ریسک سرمایه‌گذاری کمتر می‌شود. به قول معروف، نباید تمام تخم‌مرغ‌ها را در یک سبد بچینید.

سبد متنوع در بورس یعنی سبدی متشکل از سهام شرکت‌های مختلف (مثل پتروشیمی، غذایی و دارویی) و سبد متنوع در ارزهای دیجیتال یعنی سبدی از رمزارزهای مختلف (مثل بیت کوین، تتر یا پکس گلد).

پرتفوی نیاز به مدیریت و بررسی دائم سهام دارد. افرادی که خودشان دانش انجام این کار را ندارند یا کمبود وقت دارند، به جای سرمایه‌گذاری مستقیم سراغ سرمایه‌گذاری غیرمستقیم می‌روند. در این صورت نیاز نیست خودشان سبد سرمایه‌گذاری را مدیریت کنند. برای این کار، دو روش صندوق سرمایه گذاری و سبدگردانی رایج است. در ادامه، به سراغ اصطلاح سبد گردانی می‌رویم و جزئیات آن را بررسی می‌کنیم.

سبدگردانی چیست؟

آذرماه سال 1384، سبدگردان (Portfolio Managemer) به عنوان یک نهاد مالی واسط با هدف مدیریت بهتر دارایی‌های مردم معرفی شد و 5 سال بعد، دستورالعمل تاسیس و فعالیت سبدگردانی به تصویب هیات مدیره سازمان بورس و اوراق بهادار رسید.

در بند 17 ماده 1 “قانون بازار اوراق بهادار” مصوب 1389/09/01، تعریف زیر برای سبدگردان ارائه شده است:

شخص حقوقی است که در قالب قراردادی مشخص و به منظور کسب انتفاع، به خرید و فروش اوراق بهادار برای سرمایه‌گذار می‌پردازد.

در سبدگردانی یا مدیریت پرتفوی (Portfolio Management)، سرمایه‌گذار طی عقد قرارداد مدیریت پرتفوی خود را به یک فرد باتجربه یا همان سبدگردان واگذار می‌کند. سبدگردان بر اساس سطح ریسک‌پذیری، میزان سرمایه و ویژگی‌های شخصیتی، یک پرتفوی اختصاصی برای سرمایه‌گذار ایجاد می‌کند.

هدف نهایی مدیر پورتفولیو، به حداکثر رساندن بازده مورد انتظار سرمایه‌گذاری در سطح مناسبی از ریسک است. مدیریت پورتفولیو مستلزم توانایی سنجش نقاط قوت و ضعف، فرصت‌ها و تهدیدها در فرایند سرمایه‌گذاری است.

بیشتر افراد سبد گردانی را به مدیریت دارایی سهام بورس می‌شناسند؛ اما سبد گردانی شامل مدیریت هر نوع دارایی می‌شود: سهام بورس، اوراق بهادر، ارز دیجیتال و غیره.

بله! در ارزهای دیجیتال نیز خدمات سبدگردانی ارائه می‌شود که در مقاله سبدگردانی ارز دیجیتال چیست مفصل درباره آن صحبت کرده‌ایم.

چرا افراد به سراغ سبدگردان می‌روند؟

برای سرمایه‌گذاری در یک بازار مالی مانند بورس یا ارز دیجیتال، 3 پارامتر مهم مطرح است:

1. دانش و تجربه

2. زمان

3. علاقه

افرادی که هم تخصص و فرصت کافی برای سرمایه‌گذاری دارند و هم به تحلیل و متخصص شدن در بازارهای مالی علاقمند هستند، خودشان به صورت مستقیم و شخصی اقدام به سرمایه‌گذاری می‌کنند.

اما افرادی که چنین شرایطی ندارند ولی می‌خواهند از فرصت‌های سرمایه‌گذاری استفاده کنند، از روش‌های غیرمستقیم مانند سبدگردانی یا صندوق استفاده می‌کنند. در روش غیرمستقیم تنها کافیست یک سبدگردان حرفه‌ای یا یک صندوق سرمایه‌گذاری مناسب پیدا کنید؛ بعد از آن، دیگر نگران مدیریت دارایی و کسب سود در بازارهای مالی نباشید.

به قول معروف، کار را به کاردان بسپار!

مزایای سبدگردانی

اصلی‌ترین مزایای سبدگردانی عبارتند از:

1. مدیریت اختصاصی سبد سرمایه

در سبدگردانی، شما یک پرتفوی اختصاصی دارید. این سبد با تکیه بر دانش فنی و تجربه سبدگردان‌های حرفه‌ای، مدیریت و دائما بهینه‌سازی می‌شود تا بیشترین ارزش و سود را برای سرمایه‌گذار ایجاد کند.

2. رهایی از دغدغه؛ رسیدن به آرامش و امنیت خاطر

به جمله‌های زیر توجه کنید؛ احتمالا برای شما هم آشنا باشند.

الان چی بخرم؟

 کی بفروشم؟

بقیه چطور این همه سود می‌کنند؟

من که از این بازار سردرنمیارم!

در سبد گردانی خبری از این حرف‌ها نیست و نیازی به بررسی لحظه‌ای پرتفو ندارید. وقتی از خدمات سبد گردانی استفاده می‌کنید، درگیر این مسائل نخواهید بود؛ چرا که مدیریت سرمایه‌گذاری شما بر عهده فرد دیگری است. تمام سختی کار و مسئولیت شما در مرحله انتخاب سبدگردان است.

3. کاهش ریسک سرمایه‌گذاری

سبدگردان‌های حرفه‌ای، پرتفوی سرمایه‌گذاری را براساس انجام تحلیل‌های درست مدیریت می‌کنند. تجربه ارزشمندشان کمک می‌کند تا بهترین چیدمان را برای سبد شما در نظر بگیرند و ریسک سرمایه‌گذاری را تا حد ممکن کاهش دهند.

4. افزایش بازده سرمایه گذاری

سبد گردانی یک بازی برد-برد (Win-Win) است؛ هرچه سود سرمایه‌گذاری شما بیشتر باشد، سبد گردان نیز به سود بیشتری دست پیدا می‌کند. بخشی از کارمزدی که سبد گردان دریافت می‌کند، کارمزد عملکرد است؛ عملکرد بهتر مساوی است با سود بیشتر برای سرمایه‌گذار و سبد گردان.

پس منطقی است که سبد گردان تمام تلاش خود را در راستای افزایش ارزش سبد و کسب سود انجام دهد، چرا که سود او نیز در گروه رشد سبد سرمایه شماست.

5. نظارت منظم

مدیر پرتفوی، عملکرد و بازدهی دارایی‌های شما را زیر نظر خواهد داشت. بر اساس این تجزیه و تحلیل، پلن یا برنامه سرمایه‌گذاری برای رسیدن به اهداف مالی شما ممکن است تغییر کند. خدمات سبدگردانی به شما این امکان را می‌دهد که بنشینید، استراحت کنید و از سرمایه‌گذاری‌های خود سود ببرید! (منبع).

معایب سبدگردانی

یکی از مهمترین معایب سبد گردانی این است که برای سرمایه‌های کم به‌صرفه و اقتصادی نیست. از آنجایی که در سبد گردانی پرتفوی سرمایه‌گذار به صورت اختصاصی (Vip) مدیریت می‌شود، هزینه‌های مدیریت کردن سبد زیاد است. بنابراین، حداقل سرمایه برای سبد گردانی معمولاً مبلغ بالایی است که ممکن است برای همه افراد مقدور نباشد (لزوم سرمایه زیاد).

همچنین اگر یک سبدگردان نامناسب انتخاب کنید، احتمال ضررهای سنگین در سرمایه‌گذاری بسیار بالا می‌رود.

آیا سبدگردانی قانونی است؟

مدیریت پرتفوی در بازار سرمایه برای اشخاص حقوقی قانونی است و این اشخاص باید از سازمان بورس و اوراق بهادار مجوز اخذ نمایند. اما اشخاص حقیقی مجاز به ارائه خدمات مدیریت پرتفوی نیستند.

قرارداد سبدگردانی چیست؟

بعد از انتخاب یک شرکت سبدگردانی مناسب، انعقاد قرارداد صورت می‌گیرد. مهمترین مواردی که در قرارداد سبدگردانی بین سرمایه‌گذار و سبدگردان قید می‌شود، عبارتند از:

• میزان سرمایه یا آورده سرمایه‌گذار
• میزان کارمزد
• مدت زمان قرارداد
• اختیارات سبدگردان
• محدودیت‌ها و شرایط خاص
• فرایند نظارت

فایل زیر، نمونه قرارداد سبدگردانی بورس است؛ می‌توانید آن را دانلود کنید.

کارمزد سبدگردانی چقدر است؟

بدیهی است که سبدگردان در ازای ارائه خدمات سبدگردانی، از شما کارمزد دریافت می‌کند. سبدگردانی شامل 2 نوع کارمزد مدیریت (کارمزد ثابت) و کارمزد عملکرد (کارمزد متغیر) است. در کارمزد مدیریت، درصدی از سرمایه به عنوان کارمزد مدیریت به سبدگردان پرداخت می‌شود که معمولا بین 1 تا ۳ درصد است.

مدیر پرتفوی براساس عملکرد سرمایه‌گذاری نیز کارمزد دریافت می‌کند. به مثال زیر توجه کنید.

فرض کنید تا سود 20 درصد، مدیر پرتفوی از شما کارمزد عملکرد دریافت نمی‌کند.

سبد سرمایه شما 60 درصد سود داشته است.

20 درصد اول که مشمول کارمزد نمی‌شود. از 40 درصد باقی مانده، سبدگردان درصدی را عنوان کارمزد عملکرد دریافت می‌کند.

بدیهی است که اگر سود شما از 20 درصد بیشتر نشود، به سبدگردان کارمزد عملکرد تعلق نمی‌گیرد.

در مورد کارمزدها، سرمایه‌گذار و سبدگردان به توافق می‌رسند و محدودیت خاصی در این مورد وجود ندارد.

6 معیار انتخاب سبدگردان

مهمترین کاری که شما در استفاده از سبد گردانی باید انجام دهید، انتخاب یک سبدگردان مناسب است. این مرحله، نبض سرمایه‌گذاری شما خواهد بود؛ انتخاب اشتباه سبدگردان ممکن است به قیمت از دست رفتن سرمایه شما تمام شود! پس به دقت و با تحقیق و آگاهی در مورد انتخاب سبدگردان تصمیم بگیرید.

در بررسی‌هایتان حتماً موارد زیر را درنظر بگیرید:

• سابقه و تجربه

• خوشنامی و اعتبار

• میزان بازدهی سرمایه‌گذاری‌های قبلی

• میزان شفافیت

• میزان کارمزد

• نحوه گزارش‌دهی و ارائه اطلاعات

سبدگردانی چگونه انجام می‌شود؟

مدیر سبد سرمایه‌گذاری با یک مشتری به صورت انفرادی ملاقات می‌کند تا تصویر دقیقی از وضعیت مالی فعلی، اهداف بلندمدت و تحمل ریسک فرد به دست آورد. پیشنهادهایی در راستای رسیدن به هدف موردنظر به مشتری ارائه می‌شود. اگر مشتری طرح‌های پیشنهادی را بپذیرد، می‌توان با خرید دارایی‌های انتخاب شده، سبد را ایجاد کرد.

مدیر پورتفولیو مسئولیت نظارت بر دارایی‌ها و ایجاد تغییرات در پورتفولیو را در صورت نیاز با تایید مشتری بر عهده می‌گیرد و برای خدمات خود هزینه‌ای دریافت می‌کند که متأثر از دارایی‌های تحت مدیریت است.

انواع سرویس‌های سبدگردانی

چهار نوع رایج سرویس سبدگردانی وجود دارد که در ادامه به صورت اجمالی آنها را بررسی می‌کنیم.

1. مدیریت فعال

هدف اصلی مدیر پورتفولیو به حداکثر رساندن بازده است. در این روش، مدیر پورتفولیو تلاش می‌کند تا ریسک سرمایه‌گذاری‌های شما را با تنوع بخشیدن به سبد سهام کاهش دهد. مدیریت فعال در مقایسه با سبک غیرفعال، گردش مالی بیشتری ایجاد می‌کند.

2. مدیریت منفعل یا غیرفعال

این روش بر دارایی‌هایی تمرکز می‌کند که مطابق با روند فعلی بازار هستند. در این حالت، مدیران پرتفوی ترجیح می‌دهند در صندوق‌های شاخص سرمایه‌گذاری کنند که در طول زمان با کمترین مداخله به طور منفعل (غیرفعال) رشد می‌کنند. این شیوه، گردش مالی پایینی دارد اما بازده طولانی مدت نسبتا خوبی ارائه می‌دهد.

3. مدیریت اختیاری

در این روش، مدیریت کامل دارایی به مدیر پورتفولیو سپرده شده می‌شود. بر اساس اهداف شما، تحمل ریسک و مدت زمان سرمایه‌گذاری، مدیر استراتژی مناسبی را انتخاب می‌کند که معتقد است بهترین گزینه برای سبد شماست.

4. مدیریت غیر اختیاری

در این روش، مدیران سبد سرمایه‌گذاری به شما پیشنهاد می‌کنند اما تصمیم نهایی با شماست. هنگامی که اجازه دهید، مدیران پورتفولیو اقدامات مناسب را از طرف شما انجام می‌دهند.

استراتژی‌های معروف سبدگردانی

در مدیریت پرتفو، چه نوع استراتژی‌ مختلف وجود دارند که به کار گرفته می‌شوند:

• Buy and Hold (خرید و نگه‌داشتن): این استراتژی شامل خرید یک سبد متنوع از دارایی‌ها و نگهداری آنها برای بلندمدت بدون توجه به نوسانات کوتاه مدت بازار است. این روش مبتنی بر این باور است که با گذشت زمان، بازار تمایل به افزایش دارد و نگهداری سرمایه‌گذاری‌های طولانی مدت می‌تواند منجر به بازدهی قوی شود.
• Value Investing (سرمایه‌گذاری بر اساس ارزش): این استراتژی به معنای انتخاب دارایی‌هایی با ارزش واقعی زیرقیمت و خرید آن‌ها است. سرمایه‌گذاران از تحلیل بنیادی استفاده می‌کنند تا دارایی‌هایی که زیرقیمت هستند را شناسایی کنند و طولانی‌مدت روی آنها سرمایه‌گذاری کنند.
• Momentum Investing (سرمایه‌گذاری بر اساس تکامل): در این استراتژی، سرمایه‌گذاران دارایی‌هایی را انتخاب می‌کنند که در گذشته به خوبی عمل کرده‌اند و انتظار دارند که به همین ترتیب ادامه دهند. این رویکرد بر اصل “روند یا Trend” تأکید دارد.
• Risk Parity (توازن ریسک): هدف این استراتژی، ایجاد تعادل در ریسک بین دارایی‌های مختلف در پرتفوی است. این رویکرد می‌تواند به کاهش نوسانات پرتفوی کمک کند.

عناصر کلیدی در مدیریت پورتفولیو

تخصیص دارایی، ایجاد تنوع و بازنگری سبد از جمله مهمترین عناصر در مدیریت پورتفولیو هستند.

تخصیص دارایی‌ها

کلید مدیریت موثر پورتفولیو، ترکیب بلندمدت دارایی‌ها است. انواع مختلف دارایی‌ها به طور هماهنگ با هم رشد نمی‌کنند و برخی از آنها نوسانات بیشتری نسبت به سایرین دارند. با ترکیب مناسب دارایی‌ها، سبد سرمایه متعادل می‌شود و ریسک کاهش پیدا می‌کند.

سرمایه‌گذاران با مشخصات تهاجمی‌تر، پرتفوی خود را به سمت سرمایه‌گذاری‌های پرنوسان‌تر مانند سهام در حال رشد سوق می‌دهند. در حالی که سرمایه‌گذاران محافظه‌کار، پرتفوی خود را به سمت سرمایه‌گذاری‌‎های با ثبات‌‎تر مانند اوراق قرضه پیش می‌برند.

تنوع‌بخشی

تنها قطعیت در سرمایه‌گذاری این است که پیش‌بینی مداوم برندگان و بازندگان، غیرممکن است. رویکرد محتاطانه ایجاد سبدی از سرمایه‌گذاری است که دارایی‌های مختلفی را پوشش دهد و کمترین همبستگی را با هم داشته باشند.

بازنگری یا تنظیم مجدد

بازار مالی پویاست و تغییرات مداوم دارد. تنظیم مجدد پرتفو به سرمایه‌گذاران کمک می‌کند تا پرتفوی خود را با هدف‌ها و ریسک‌های مالی همسان کنند، مدیریت ریسک را بهبود بخشند و هزینه‌های مدیریتی را کاهش دهند. این عمل به سرمایه‌گذاران اجازه می‌دهد تا به عملکرد بهتری در مسیر دستیابی به اهدافشان برسند و به تغییرات بازار با پاسخ‌های متناسب واکنش دهند. تنظیم مجدد پرتفو به وسیله بهینه‌سازی ترکیب دارایی‌ها و انتخاب دارایی‌های مناسب به مرور زمان باعث بهبود عملکرد سرمایه‌گذاری می‌شود.

به بیانی دیگر بازنگری، پرتفوی را مطابق با مشخصات ریسک/بازده اصلی خود نگه می‌دارد، کمک می‌کند سرمایه‌گذاری از هدف اصلی دور نشود و فرصت‌های جدید سرمایه‌گذاری شناسایی می‌شود.

تأثیر تکنولوژی در مدیریت پرتفو

تکنولوژی تأثیر عمده‌ای در مدیریت پرتفو دارد. از جمله تأثیرات مهم تکنولوژی در این زمینه عبارتند از:

1. پردازش داده و تحلیل پیشرفته: ابزارها و نرم‌افزارهای تکنولوژیکی به مدیران پرتفو این امکان را می‌دهند که داده‌های بازار و دارایی‌ها را به صورت سریع و دقیق‌تر تحلیل کرده و اطلاعات بیشتری از بازار بدست آورند.
2. الگوریتم‌های ماشینی و هوش مصنوعی: از الگوریتم‌های ماشینی و هوش مصنوعی برای پیش‌بینی تغییرات بازار و بهبود تصمیم‌گیری‌های پرتفو استفاده می‌شود. این سیستم‌ها می‌توانند الگوهای پیچیده در داده‌ها را شناسایی کنند و راهنمایی در تصمیم‌گیری ارائه دهند.
3. سهولت دسترسی به بازارها: فناوری این امکان را فراهم می‌کند که سرمایه‌گذاران به راحتی به بازارهای مختلف دسترسی داشته باشند و تراکنش‌های خود را به صورت آنلاین انجام دهند.
4. پیش‌بینی و شناسایی ریسک: تکنولوژی به سرمایه‌گذاران کمک می‌کند تا به صورت دقیق‌تر ریسک‌های مرتبط با دارایی‌ها و پرتفو را شناسایی کنند و بهبود استراتژی‌های مدیریت ریسک داشته باشند.
5. رویکردهای خودکار و تجزیه و تحلیل تکنیکال: سیستم‌های خودکار تکنولوژیکی می‌توانند تحلیل تکنیکال را به صورت اتوماتیک انجام دهند و به سرمایه‌گذاران اطلاعاتی در مورد نقاط ورود و خروج از بازار ارائه دهند.

به طور خلاصه، تکنولوژی به سرمایه‌گذاران امکان مدیریت پرتفوی بهتر و پیشرفته‌تر را می‌دهد و به آنها کمک می‌کند تا تصمیمات بهتری در مورد سرمایه‌گذاری و مدیریت ریسک بگیرند. این ابزارها به بهبود عملکرد و افزایش کارآیی در مدیریت پرتفو کمک می‌کنند.

پاسخ به سوالات متداول

در آخر، به 5 سوال مهم در مورد سبدگردانی پاسخ داده‌ایم.

1. آیا سبدگردانی قابل اعتماد است؟

سبدگردانی یکی از روش‌های مدیریت پرتفوی سرمایه‌گذاری است که می‌تواند به مدیریت سرمایه و افزایش عملکرد سرمایه‌گذاری کمک کند. اما قابلیت اعتماد سبدگردانی به عوامل متعددی بستگی دارد و باید با دقت و تحقیقات کافی انجام شود.

اگر سبدگردان دارای تجربه باشد و شفافیت، تنوع در پرتفو، استفاده از تکنولوژی و استراتژی‌های متناسب با هدف‌های سرمایه‌گذار وجود داشته باشند، سبدگردانی می‌تواند قابل اعتماد باشد. با این حال، همیشه ریسک‌های مرتبط با سرمایه‌گذاری وجود دارد و تصمیم‌گیری‌های معتبر نیاز به تحلیل دقیق دارد.

2. حداقل سرمایه برای سبدگردانی چقدر است؟

حداقل سرمایه به سیاست‌های شرکت سبد گردانی بستگی دارد. برای مثال، حداقل سرمایه سبد گردانی کارگزاری مفید، ۵ میلیارد تومان است. معمولاً هرچقدر شرکت سبد گردانی معتبر و شناخته شده باشد، حداقل سرمایه بالاتر می‌رود.

3. چه اشخاصی می‌توانند سبدگردان شوند؟

در بازار سرمایه تنها اشخاص حقوقی مجاز به ارائه خدمات سبد گردانی هستند و این کار برای افراد حقیقی مجاز نیست. سبدگردانی مجوز اختصاصی دارد؛ یعنی کارگزاری‌هایی معتبری مثل مفید هم باید جداگانه برای دریافت مجوز سبدگردانی اقدام کنند.

4. آیا تضمین سود در سبدگردانی ممکن است؟

از نظر قانونی، تضمین سود سرمایه‌گذاری توسط شرکت‌ها تخلف محسوب می‌شود. علاوه بر این، نوسانات غیرقابل پیش‌بینی در بازارهای مالی، ارائه سود تضمینی را غیرممکن ساخته است. از طرفی، به دلیل اختصاصی بودن خدمات سبد گردانی، نمی‌توان سود مشخصی را اعلام کرد، چرا که استراتژی سرمایه‌گذاری برای هر فرد متفاوت و منحصربه فرد است.

5. آیا سبدگردان در ضررهای سرمایه‌گذاری سهیم است؟

خیر! سبد گردان در ضرر سرمایه‌گذاری شریک نیست. باز هم تاکید می‌کنیم در انتخاب سبد گردان تا می‌توانید تحقیق و جستجو انجام دهید؛ سبد گردان غیرحرفه‌ای ممکن است سرمایه ارزشمند شما را به یکباره ناپدید کند و گرفتار ضررهای جبران‌ناپذیری شوید.

6. آیا سبدگردانی با سرمایه کم امکان‌پذیر است؟

همانطور که گفته شد، سبد گردانی به دلیل هزینه‌های بالای مدیریت اختصاصی سبد، معمولاً برای سرمایه‌های کم انجام نمی‌شود. برای سرمایه‌گذاری با سرمایه کم، صندوق سرمایه‌گذاری مناسب‌تر است.

سخن پایانی

به طور خلاصه، سبدگردانی به معنای چیدمان درست دارایی است. سبدگردان تمام تلاشش را می‌کند تا در بهترین زمان ممکن، درست‌ترین تصمیم را بگیرد.

اگر مدیریت کامل دارایی خود را به مدیر پرتفولیو واگذار کردید، سعی کنید در امور سرمایه‌گذاری او مداخله نکنید! اجازه دهید در آرامش تمام، کار مدیریت سرمایه شما را انجام دهد. فراموش نکنید که سود مدیر پرتفولیو در گرو سود شماست؛ پس هیچ تضاد منافعی وجود ندارد و هدف نهایی، بالا بردن ارزش پرتفوی سرمایه‌گذاری شماست.