توکنومیک نیز مانند رودمپ یکی از موارد مهمی است که پیش از سرمایه‌گذاری باید به آن توجه کرد. اما توکنومیک چیست؟ در این مقاله از بینوست توکنومیک را بررسی می‌کنیم.
اگر با اصطلاح توکن آشنایی ندارید، بهتر است ابتدا مقاله توکن ارز دیجیتال چیست را مطالعه کنید.
توکنومیک چیست؟
توکنومیک (Tokenomic) ترکیبی از توکن (Token) و اکونومیک (Economic) است. آن را می‌توان علمی دانست که در جستجوی این است که چه عواملی باعث ارزش رمزارزها می‌شوند.
توکنومیک مواردی مانند عرضه توکن و کاربرد آن را دربرمی‌گیرد. بدین معنا که توکن چگونه توزیع می‌شود و چه کاربردی خواهد داشت که بر تقاضای آن اثر می‌گذارد.
چرا توکنومیک اهمیت دارد؟
توکنومیک یکی از عوامل تعیین کننده موفقیت یا شکست پروژه است که دیدی از ارزش رمزارز در بازار را به سرمایه‌گذار می‌دهد. بسیاری از سرمایه‌گذاران بررسی توکنومیک را پیش از سرمایه‌گذاری بسیار مهم می‌دانند. اگر توکنومیک یک ارز دیجیتال را به دقت بررسی کنید، به راحتی می‌توانید بفهمید که آیا آن رمزارز موفق خواهد شد یا نه.
چه عواملی بر توکنومیک اثر می‌گذارند؟
عوامل زیر بر توکنومیک اثر می‌گذارند که برای درک بهتر، آنها را توضیح داده‌ایم.
- ماینینگ و استیکینگ: در بلاکچین‌هایی مانند بیت کوین افرادی که قدرت محاسباتی خود را به کشف بلاک‌های جدید، پر کردن آنها از داده و اضافه کردنشان به بلاکچین اختصاص می‌دهند، توکن جدید پاداش می‌گیرند. در بلاکچین‌هایی مانند اتریوم 2 افرادی که نقشی مشابه را ولی با قفل کردن توکن‌هایشان و نفروختن آنها ایفا می‌کنند، پاداش دریافت می‌کنند.
- بازده: پلتفرم‌های دیفای یا خدمات مالی غیرمتمرکز به افرادی که توکن‌ها را خریداری و آنها را در استخرهای نقدینگی استیک کنند، بازده بالایی می‌دهند. این بازده یا سود به صورت توکن‌های جدید پرداخت می‌شود.
- توکن سوزی: برخی از بلاکچین‌ها جهت کاهش تعداد توکن‌های در گردش، آنها را می‌سوزانند تا آنها را به صورت دائم حذف کنند. کاهش عرضه توکن‌ها به پشتیبانی از قیمت کمک می‌کند چون توکن‌ها کمیاب می‌شوند.
- عرضه محدود در مقابل عرضه نامحدود: توکنومیک حداکثر عرضه توکن‌ها را مشخص می‌کند. به عنوان نمونه توکنومیک بیت کوین این طور حکم می‌کند که فقط 21 میلیون کوین استخراج شوند. در حالی که اتریوم عرضه‌ای نامحدود دارد. توکن‌های غیرقابل معاوضه (NFT) نیز کمیابی را به مرز بی نهایت رسانده‌اند و گاهی برای یک اثر هنری تنها یک NFT مینت و صادر می‌شود.
- دوره‌های وستینگ و توزیع توکن‌ها: تیم پروژه توکن‌ها را به گونه‌ای توزیع می‌کنند که زیاد بر توکن‌های در گردش و قیمت آنها تأثیری نگذارد.
بیشتر بخوانید: NFT چیست
رابطه عرضه توکن و توکنومیک
معمولاً توکن بین این سه دسته تقسیم می‌شود: مؤسسات بزرگ، سرمایه‌گذاران خرد و تیم مؤسس.
در بیشتر موارد تیم مؤسس توکن‌ها را خلق کرده و مقداری از آن را به سرمایه‌گذاران اولیه مثل شرکت سرمایه‌گذاری خطرپذیر می‌فروشند تا برای ایجاد محصول، بودجه جمع‌آوری کنند. این توکن‌ها را از پیش استخراج شده (pre-mined tokens) می‌نامند. از جمله ارزهای دیجیتالی که این کار را انجام داده‌اند می‌توان به اتر (ETH)، بایننس کوین (BNB) و سولانا (SOL) اشاره کرد.
افرادی که بر توکن‌های از پیش استخراج شده سرمایه‌گذاری انجام می‌دهند، باید از نحوه توزیع توکن‌ها بین دارندگان مختلف آنها آگاهی یابند. اگر این نهادها توکن‌های بسیار زیادی را در اختیار داشته باشند یعنی بیشتر تمرکز توکن‌ها در دست آنها باشد، بعد از کسب سود قابل توجه ممکن است از پروژه خارج شده و ارزش توکن روندی نزولی پیدا کند.
همین قاعده در مورد تیم مؤسس یا تیم توسعه نیز صدق می‌کند. باید این تیم مانند مؤسسات بزرگ سهم متعادلی از عرضه توکن‌ها را دریافت کنند.
توزیع Fair launch
البته برخی از پروژه‌ها هم راه انصاف را در پیش گرفتند و توزیع توکن ها را با روش Fair launch یا عادلانه انجام می‌دهند. در این روش تنها سرمایه‌گذارانی می‌توانند میزان عرضه قابل توجهی از توکن‌ها را دریافت کنند که معیار خاصی را رعایت کرده باشند. به عنوان نمونه توکن UNI متعلق به صرافی یونی سواپ پیش از انتشارش تنها به سرمایه‌گذارانی تعلق می‌گرفت که از این صرافی غیرمتمرکز استفاده کرده بودند.
یکی دیگر از روش‌های عادلانه این است که درهای خرید توکن‌های از پیش استخراج شده یا pre-mined هم برای مؤسسات و شرکت‌های بزرگ و هم برای سرمایه‌گذاران خرد باز شود تا هر دو به یک قیمت توکن را خریداری کنند.
رابطه تورم توکن و توکنومیک
یکی از اهداف مهار تورم برای توکن‌ها، کاهش تعداد کل توکن‌هاست که باعث بالا رفتن ارزش توکن‌های در گردش می‌شود. یکی از روش‌ها برای این کار توکن‌سوزی است که توکن‌ها را به صورت دائم از حداکثر عرضه حذف می‌کند.
رابطه دسترس‌پذیری میان زنجیره‌ای و توکنومیک
یکی از مواردی که توکنومیک در خود گنجانده این است که توکن برای کاربران شبکه‌های مختلف در دسترس باشد. به عنوان نمونه توکن‌های مبتنی بر بلاکچین اتریوم از استاندارد ERC-20 تبعیت می‌کنند و به راحتی در تمام شبکه‌های اتریوم همچون کیف پول ارز دیجیتال و برنامه غیرمتمرکز منتقل می‌شوند. همچنین می‌توان توکن‌ها را در شبکه‌های دیگر مثل پالیگان و سولانا قابل دسترس کرد.
چه کسانی بر توکنومیک اثر می‌گذارند؟
تمام تصمیمات بالا در سطح پروتکل و توسط توسعه‌دهندگان تعیین می‌شوند. پیش از این که رمزارز منتشر شود، توکنومیک آن در وایت پیپر شرح داده می‌شود. به عنوان نمونه اینکه کاربرد این رمزارز چیست و چگونه این هدف را انجام می‌دهد و فناوری پشت آن، توضیح داده می‌شود.
البته طی چند سال گذشته دارندگان توکن با به کارگیری توکن‌های DAO یا سازمان خودگردان غیرمتمرکز حق رأی پیدا کرده‌اند تا بر توکنومیک رمزارز تأثیر بگذارند. مثلاً تعداد توکن‌هایی که استیک کنندگان پاداش می‌گیرند را تغییر دهند.
رابطه حاکمیت و توکنومیک
در حال حاضر حاکمیت در توکنومیک نقش مهمی دارد. بسیاری از توکن‌ها، توکن‌های حاکمیتی هستند که به دارندگانشان حق رأی می‌دهند تا بر آینده قوانین و تصمیمات مربوط به پروژه تأثیر بگذارند.
در اینجاست که غیرمتمرکزسازی معنا پیدا می‌کند. به جای این که گروهی متمرکز از توسعه‌دهندگان راجع به توکن تصمیم بگیرند، دارندگان توکن می‌توانند در مورد اداره پلتفرم رأی دهند. در واقع توکن‌های حاکمیتی مانند سهام یک شرکت سهامی عام هستند که البته مدیر عاملی در اینجا وجود ندارد.
DAO یا سازمان خودگردان غیرمتمرکز پلتفرم‌های دیفای را اداره می‌کند. در این سیستم حاکمیتی، دارندگان توکن می‌توانند راجع به هر چیزی رأی دهند. توکنومیک در موفقیت پروژه‌های رمزارزی بسیار مهم است زیرا که یک مدیر بسیار بی پروا می‌تواند شرکت را زمین بزند یا تصمیمات حاکمیتی ضعیف یک پروژه را نابود کنند.
البته در صورت شکست می‌توان به هارد فورک روی آورد، یعنی پایگاه کد بلاکچین را کپی کرده و انشعاب جدیدی ازرمزارز را به وجود آورد.
پرچم‌های سبز توکنومیک – نشانه‌های خوب
نظارت‌های امنیتی
گاهی پروژه‌هایی که توکنومیک قانونی دارند، از یک شرکت امنیتی شخص ثالث برای نظارت و بازرسی کد توکن یا قراردادهای هوشمند خود کمک می‌گیرند. این امر باعث می‌شود که تیم اصلی پروژه حق انحصاری نداشته باشد که بیشتر از مقدار اعلام شده عمومی توکن صادر کند یا حق کنترل توکن‌های کاربران را برای خود محفوظ نگه دارد.
پایگاه کاربران موجود
توکنومیکی که برای خدمت به کاربران موجود طراحی شده بهتر است از پروژه‌هایی که مشتریان جدید را هدف قرار می‌دهند. به عنوان نمونه پروژه‌ای که صدها یا هزاران کاربر دارد می‌تواند برای حمایت از خود بخشی از توکن‌ها را به کاربران موجود به عنوان پاداش بدهد.
افشاءگری‌های مربوط به توکن
اگر تیم پروژه در مورد شخص ثالث‌هایی که برای توسعه پروژه استخدام کرده و تعداد توکن‌های داده شده به هر کدام افشاءسازی کند، یک پرچم سبز است. همچنین افشای تعداد توکن‌های از پیش استخراج شده به سرمایه‌گذاران اولیه و قیمت آنها برای سرمایه‌گذاران بعدی نیز از این موارد می‌توانند باشند.
پرچم‌های قرمز توکنومیک – علائم هشدار
توزیع توکنی که چولگی یا خمیدگی دارد
توزیع توکن متعادل به گونه‌ای است که همه سهامداران سهمی عادلانه از تعداد توکن‌ها را دریافت می‌کنند. فرض می‌گیریم که توزیع توکن‌ها به سمت تیم پروژه چولگی دارد و نسبت آن 40 به 50 درصد و دوره یا بازه وستینگ کوتاه است. این امر هشداری قرمز است چون امکان دستکاری در قیمت را نشان می‌دهد.
موارد استفاده جعلی
اگر محصول اصلی بدون توکن دوام می‌آورد یا روش معینی برای ایجاد و جذب تقاضا وجود ندارد، سرمایه‌گذاران را ممکن است نگران کند. کاربردهای اعلام شده کوین باید براساس واقعیت و هدف اصلی تیم باشند.
برنامه انتشار مبهم و غیرشفاف
اگر تیم زمان‌بندی انتشار توکن‌هایی که در گردش نیستند را افشاء نمی‌کند، امکان دارد که تیم پروژه قصد دارند توکن‌ها را در دست سرمایه‌گذاران نامطمئن رها کنند.
نکات قابل توجه دیگر مربوط به توکنومیک
- سرمایه‌گذار با مقایسه حداکثر عرضه توکن و میزان توکن‌های در گردش موجود می‌تواند بفهمد که آیا توکن ارزش نگهداری را دارد یا خیر. به عنوان نمونه توکنی که مقدار کل توکن‌ها زیاد و مقدار توکن در گردش کم است، خیلی معمول است که به دلیل آزاد شدن توکن‌های جدید و رقیق شدن کل توکن‌ها، قیمت افت کند.
- کاربرد دارایی باعث می‌شود که سرمایه‌گذاران مطمئن باشند که ارزش دارایی تا زمانی که کاربران جدید را وارد بازار می‌کند، رشد می‌یابد. بنابراین هرچه دارایی کاربرد بیشتری داشته باشد می‌تواند کاربران بیشتری را به خود جذب کند.
بیشتر بخوانید: توکن امنیتی چیست
سخن پایانی
این مقاله جنبه آموزشی دارد و از آن به عنوان توصیه اکید سرمایه‌گذاری استفاده نکنید. بعد از مطالعه مقاله بهتر است در صورت داشتن زمان، تحقیقات لازم برای سرمایه‌گذاری را انجام داده یا از مشاوران ارز دیجیتال باتجربه کمک بگیرید.
اکنون با موضوع توکنومیک چیست، آشنا شدید. اگر در این زمینه سوالی دارد لطفا در بخش نظرات آن را مطرح کنید.