آشنایی با طرح پانزی در ارز دیجیتال و تفاوت آن با طرح هرمی

در زمینه کلاهبرداری‌ها معمولاً نام طرح پانزی و طرح هرمی به گوشتان خورده است. هیچ بازاری از فریب و کلاهبرداری مصون نیست و این طرح‌ها وارد بازار ارز دیجیتال هم که به بلاکچین وابسته است، شده‌اند. در این مقاله از شرکت سرمایه گذاری ارز دیجیتال بینوست شما را با طرح پانزی در ارز دیجیتال و مفهوم کلی آن آشنا کرده و تفاوتش با طرح هرمی را بررسی می‌کنیم. اگر می‌خواهید با چگونگی امنیت بلاکچین آشنا شوید، مقاله امنیت بلاکچین را نیز مطالعه کنید.

طرح پانزی چیست؟

طرح پانزی از نام چارلز پانزی گرفته شده است که در اوایل قرن بیستم به دلیل استفاده از این روش محبوبیت پیدا کرد. این طرح براساس یک فرض فریبنده عمل می‌کند که در آن بازده پرداخت شده به سرمایه‌گذاران اولیه از سود مشروع به دست نمی‌آید، بلکه حاصل سرمایه گذاری افراد جدید است. این طرح‌ها به تزریق مدام سرمایه گذاران جدید برای حمایت از پرداخت‌ها وابسته است، زیرا پشتوانه قانونی برای فعالیت تجاری ندارد.

طرح‌های پانزی به دلیل شفاف نبودن بدنام هستند و اغلب فقط اطلاعات مبهم یا نادرستی را در مورد نحوه عملکردشان ارائه می‌دهند. با کاهش جریان سرمایه گذاران جدید از بین می‌روند و بسیاری از سرمایه گذاران را با زیان‌های قابل توجهی مواجه می‌کنند. در اکثر حوزه‌های قضایی به دلیل ماهیت متقلبانه‌شان غیرقانونی هستند و مقامات برای حفاظت از سرمایه گذاران در برابر آسیب‌های مالی، به شدت آنها را پیگیری و تحت تعقیب قرار می‌دهند.

برنی مدوف (Bernie Madoff) یکی از مشهورترین طرح‌های پانزی را در بخش مالی ایجاد کرد. طرح پانزی او در سال 2008 پس از اذعان به اداره یک شرکت سرمایه گذاری جعلی به مدت چندین سال کشف شد. مدوف با تظاهر به اینکه یک شرکت سرمایه گذاری قانونی است و با وعده دادن سودهای مداوم و کلان مشتریان خود را فریب می‌داد. اما به جای اینکه واقعاً پول سرمایه گذاران قبلی را سرمایه گذاری کند، از سرمایه‌های اضافی به عنوان اهرمی برای پرداخت پاداش به آنها استفاده می‌کرد.

مدوف سال‌ها صورت‌های مالی را جعل می‌کرد تا به لحاظ ظاهری این طرح را موفقیت آمیز نشان دهد. در نتیجه فروپاشی این طرح طی بحران مالی جهانی، صدها سرمایه گذار متحمل زیان‌های هنگفتی شدند و یکی از بزرگترین کلاهبرداری های مالی تاریخ کشف شد. مدوف بازداشت و مجرم شناخته و به خاطر نقشش در اجرای این کلاهبرداری پانزی به 150 سال زندان محکوم شد.

طرح هرمی چیست؟

طرح هرمی، یک طرح سرمایه گذاری غیرصادقانه است که معمولاً با استخدام افراد جدید و ادعای سودهای کلان؛ افراد را به دام می‌اندازد. افراد درگیر در یک طرح هرمی ملزم به سرمایه گذاری اولیه مالی هستند و به جای اینکه درگیر فروش محصولات یا خدمات واقعی شوند، باید بر متقاعد کردن دیگران برای تبدیل شدن به بخشی از این طرح تأکید کنند.

یک ساختار هرمی سلسله مراتبی با نیروهای جدید شکل می‌گیرد که مسئولیتشان آوردن نیروهای جدیدی است که آنها نیز با خود شرکت کنندگان بیشتری را به همراه خواهند داشت. سرمایه گذاران اولیه از سرمایه گذاران بعدی مبالغی را برای سود خود دریافت می‌کنند که در ظاهر پیشرفت و شکوفایی را نشان می‌دهد.

با سخت‌تر شدن پیدا کردن شرکای جدید برای حمایت از هرم در حال گسترش، طرح‌های هرمی ناپایدار شده و محکوم به شکست می‌شوند. سود کسانی که بالاترین رقم را می‌گیرند، معمولاً به قیمت زیان افراد پایین‌تر از آنهاست که سرمایه گذاری‌های خود را از دست می‌دهند. طرح‌های هرمی به خاطر ماهیت استثمار گونه و آسیب وارده به افراد بی گناهی که طعمه آن‌ها می‌شوند، در بسیاری از کشورها ممنوع هستند.

مدل طرح‌های هرمی مانند مدل بازاریابی چند سطحی یا بازاریابی شبکه‌ای است. با این حال بازاریابان شبکه‌ای می‌توانند هم از فروش محصولات و هم از استخدام اعضای جدید کمیسیون بگیرند. اما در طرح‌های هرمی، محصولات یا خدمات قانونی اغلب غایب هستند و تأکید اصلی بر استخدام افراد بدون ارائه ارزش واقعی است.

تلکس فری (Telexfree) یکی از نمونه‌های طرح‌های هرمی در صنعت مالی است. در حالی که تلکس فری که از سال 2012 تا 2014 اجرا می‌شد، ظاهراً خدمات تلفن اینترنتی را ارائه می‌کرد و هدف اصلی آن جذب افراد جدید بود. به سرمایه گذاران وعده داده می‌شد که در صورت قرار دادن تبلیغات اینترنتی و جذب اعضای جدید، سود کلان دریافت خواهند کرد. قبل از شکست این طرح، هزاران نفر فریب خوردند.

تفاوت طرح پانزی و هرمی چیست؟

هردو طرح اسکم هستند و با دادن وعده‌های جذاب اما نادرست، سرمایه گذاران را فریب می‌دهند و اکثر شرکت کنندگان در آنها سرانجام متحمل ضررهای مالی زیادی می‌شوند. شما می‌توانید با فهمیدن تفاوت‌های این دو طرح از خود در برابر آنها محافظت کنید. این دو طرح از لحاظ موارد زیر با هم فرق می‌کنند.

• تمرکز اصلی: در طرح پانزی یک فرد اصلی، سرمایه گذاران را جذب می‌کند در حالی که شرکت کنندگان بقیه افراد را در طرح هرمی جذب می‌کنند.
• ساختار: ساختار طرح پانزی به صورت سلسله مراتب متمرکز است و طرح هرمی استخدامی سلسله مراتبی دارد.
• منبع بازده: وجوه در طرح پانزی از سرمایه گذاران جدید و در طرح هرمی از سرمایه عضوهای جدید تأمین می‌شود.
• وعده‌ها: طرح پانزی وعده سودهای بالا و مستمر از سرمایه گذاری را و طرح هرمی وعده بازده بالا و تضمین شده از طریق عضوگیری را می‌دهد.
• دوام و امکان تداوم: هر دو طرح غیرقابل دوام هستند و طرح پانزی به نیروگیری مستمر و طرح هرمی هم به نیروگیری دائم نیاز دارد.

از نظر قانونی، طرح پانزی شامل کلاهبرداری، اختلاس و اتهامات کلاهبرداری مربوط به اوراق بهادار است. در صورت مجرم شناخته شدن، ممکن است حکم زندان صادر شده و مدت مجازات به دامنه جرم بستگی دارد. امکان دارد خسارت قربانیان به صورت جریمه‌های کیفری جبران شود و مجریان قانون، اموال و وسایل نقلیه‌ای که از طریق فریب به دست آمده‌اند را توقیف کنند. دادگاه همچنین ممکن است برای جبران خسارت مالی قربانیان غرامت بپردازد.

در کلاهبرداری های هرمی، قربانیان این اختیار را دارند که برای جبران خسارت و پاسخگو کردن مروجین دعوای مدنی را مطرح کنند. نهادهای نظارتی برای محافظت از مشتریان و حفظ یکپارچگی بازار به طور مداوم بر طرح‌های هرمی نظارت می‌کنند. با این حال سرمایه گذاران باید احتیاط کنند و پیش از تصمیم گیری در مورد سرمایه گذاری دقت لازم را انجام دهند.

نمونه‌هایی از طرح پانزی بازار ارز دیجیتال

طرح‌های پانزی به قلمرو ارزهای دیجیتال نیز نفوذ کرده‌اند. دو نمونه از طرح‌های پانزی در ارز دیجیتال، پلاس توکن (PlusToken) و بیت کانکت (Bitconnect) هستند که اولی سرمایه گذاران آسیایی را فریب داد و دومی پلتفرم وام دهی بود که در سال 2018 سقوط کرد. این اتفاقات، ارزش احتیاط در هنگام ورود به بازار ارزهای دیجیتال را نشان می‌دهند. بنابراین سرمایه گذاران اگر می‌خواهند از خود در برابر طرح‌های کلاهبردارانه محافظت کنند، باید یاد بگیرند که علائم هشدار دهنده را تشخیص دهند.

به طور معمول این طرح‌ها در مورد استراتژی‌های سرمایه گذاری خود شفاف نیستند و بازده بیش از حد و اغلب همراه با ضمانت را وعده می‌دهند. آن‌ها اغلب به سیستم‌های ارجاع وابسته هستند و سرمایه گذاران را برای اقدام سریع تحت فشار قرار داده و از بازرسی‌ها و ممیزی‌های نظارتی اجتناب می‌کنند.

نحوه تشخیص طرح پانزی و طرح هرمی

در این بخش نشانه‌های تشخیص طرح پانزی را توضیح می‌دهیم.

• کارگزار سرمایه گذاری یا مشاور مالی، نرخ بازدهی بالا و غیرعادی را برای سرمایه شما تضمین می‌کند.
• یک تبلیغ کننده یا بازاریاب برای فروش یک محصول یا خدمات، قول پول آسان می‌دهد.
• فرصت بازاریابی، تجاری یا سرمایه گذاری بر این مبناست که شما افراد دیگری را هم در طرح استخدام و عضو کرده و از آنها کمیسیون بگیرید.
• پروژه‌های رمزارزی قانونی در مورد این فناوری، تیم و پیشرفت کار جزئیات و اطلاعاتی را ارائه می‌دهند. اگر چنین اطلاعاتی را پیدا نمی‌کنید، هوشیار باشید.
• اگر افراد پشت پروژه بی نام هستند یا نام مستعار دارند، پرچم قرمز است. پروژه‌ای خوش نام باید تیمی شفاف با هویت‌هایی تأیید شده داشته باشد.
• در طرح پانزی معمولاً محصول واقعی یا کاربردی برای رمزارز وجود ندارد. برای اطمینان از کاربرد و قانونی بودن پروژه تحقیق نمایید.
• اگر در طرح بر شما فشار وارد می‌شود که دیگران را برای سرمایه گذاری عضو کنید، احتمالاً طرح پانزی است. در طرح‌های پانزی لازم است که سرمایه‌های جدید وارد شوند تا به سرمایه گذاران قبلی سود پرداخت شود.
• اگر در برداشت پول مشکل دارید یا پرداخت ها به صورت منظم و منسجم نیستند، یک هشدار است.
• نسبت به پروژه‌هایی که بر موج رسانه‌های اجتماعی سوارند و بسیار به آنها وابسته‌اند، احتیاط کنید.

چگونه از خودم در برابر طرح پانزی و هرمی محافظت کنم؟

نکات زیر را به خاطر داشته باشید:

• پیش از سرمایه گذاری، سوابق کارگزار یا مشاور را بررسی نمایید. به دنبال اطلاعاتی همچون وضعیت صدور مجوز و شکایت و مواردی علیه یک کارگزار یا شرکت باشید.
• مراقب ترفندهایی باشید که شما را به دام می‌اندازند مانند ارائه یک وعده غذایی رایگان برای شرکت در یک سمینار سرمایه گذاری.
• در مقابل تاکتیک‌های فروشی که فشار زیادی بر شما می‌آورند، مقاومت کنید. کارگزاران مشکوک سعی می‌کنند شما را متقاعد نمایند که اگر سریع عمل نکنید، فرصتی که تنها یک بار در زندگی اتفاق می افتد را از دست خواهید داد. برای تصمیم گیری در مورد اینکه آیا سرمایه گذاری برای شما مناسب است، به همان اندازه زمان بگذارید.
• اصرار کنید که فرد تبلیغ کننده، صورت‌های مالی حسابرسی شده توسط یک حسابدار رسمی را ارائه دهد که نشانهٔ این است که شرکت پول خود را از فروش محصولات یا خدمات به دست می‌آورد و نه از جذب مداوم اعضای جدید.
• هوچی بازی وجار و جنجال را باور نکنید. هیچ سرمایه گذاری بدون ریسک نیست و چیزی به نام بازده تضمین شده وجود ندارد.
• تنها به خاطر توصیه سرمایه گذار دیگر سرمایه گذاری نکنید و اصلاً هم مهم نیست که فرد چقدر قابل اعتماد به نظر می‌رسد، زیرا احتمال دارد گمراه شده باشد.
• روی یک استراتژی پول سازی پیچیده که کاملاً از آن سر در نمی‌آورید، سرمایه گذاری نکنید.
• به یک فرصت بازاریابی یا کسب و کار که در آن درآمد شما عمدتاً یا به طور کامل براساس استخدام و عضوگیری افراد دیگر است، اعتماد نکنید.
• به شرکتی نپیوندید که از شما می‌خواهد برای فعال ماندن یا واجد شرایط بودن برای پاداش‌ها یا جوایز، مدام بابت محصولات جدید پول پرداخت کنید.

سخن پایانی

در آخر اینکه طرح هرمی و طرح پانزی در ارز دیجیتال با وعده سود بالا و کلاه گذاشتن سر افراد، ویژگی‌های مشترکی دارند. اما از لحاظ ساختار و روش با هم فرق دارند. اما مهمترین نکته این است که بتوانید طرح‌های کلاهبردارانه را تشخیص داده و از ضرر و از دست دادن سرمایه‌ای که برای آن زحمت کشیدید، پیشگیری کنید.

اگر در زمینه طرح پانزی و کلاهبرداری‌های ارز دیجیتال سوال یا تجربه‌‎ای دارید، می‌توانید در بخش نظرات آن را مطرح کنید.